Selamat datang di blog sederhana ini, kiranya menjadi berkat bagi kita semua

Jumat, 30 April 2010

Adat Batak : RUHUT-RUHUT NI PANGHATAION DI ULAON ADAT NA GOK


A. Patua Hata dohot Marhusip
1. Patua Hata
Di ari naung tinontuhon ro ma pihak paranak mandapothon parboru. Dung sahat nasida di bagas ni parboru, masijalangan jala masitandaan ma nasida, angka na naeng martutur i. Dipasahat paranak ma sipanganon nabinoan nasida tu pihak parboru, jala dipeakhon di jolo nasida.
Protokol ni Parboru:
“Di hamu pamoruonnami na ro mandapothon hami di tingki on (molo diboto, margana ma dijouhon). Nunga ro hamu mandapot-hon hami, jadi apala dia do lapatan ni haroromuna, tangkas ma paboa hamu.”
Protokol ni Paranak:
“Mauliate ma Tulang di haradeon ni rohamuna manjangkon haroronami. Taringot di sungkun-sungkunmuna tu hami, ia haroro-nami tu bagas muna on panggabean parhorasan do. Botima Raja-nami.”
Protokol ni Parboru:
“Molo songon i do Amangboru, mauliate ma.”
Disuru ma boru nasida manigat nabinoan ni paranak, jala laos didokma asa dipature jala dihobasi nabinoan nasida i.
Protokol ni Paranak:
“Di hamu Tulang, molo naung rade hamu, asa ro hami nian mandapothon hamu.” (maksudna laho pasahat tudu-tudu ni sipa-nganon)
Protokol ni Parboru:
“Di hita namardongan tubu, Raja ni Boru, Bere, dohot Raja ni Dongan Sahuta, ala naeng ro ma Raja ni Pamoruonta mandapothon hita, asa rap manjalo ma hita.”
Protokol ni Paranak:
“Di hamu Tulangnami (ndang apala didok dope hula-hula) di ari na uli di bulan na denggan on ro do hami pamoruonmuna pasa-hat tudu-tudu ni sipanganon na marsaudara, tudu-tudu ni pangga-bean parhorasan ma on di hamu Rajanami. Molo tung songon on pe naboi hupasahat hami di tingki on, las ma rohamu manjalo.
“Songon hata ni situa-tua ma dohonon,
Huta tano bato parasaran ni leang-leang,
Horas ma di hamu na manjalo, horas di hami namangalean.

Diolophon natorop, “horas ma tutu!”, laos masijalangan.
Protokol ni Parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, hami pe naeng ro ma man-dapothon hamu.” Laos digorahon ma boruna nasida asa di-boan nalaho sipasahaton nasida, ima dekke simudur-udur.
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, di son hupasahat hami tu hamu dekke simudur-udur, dekke sitio-tio, dekke sahat, dohot pangidoan tu Tuhanta, asa sai mudur-udur ma hamu tu dolok tu toruan, tio ma aek inumonmuna, jala sahat ma angka nauli angka nadenggan di hamu.” Diolophon angka natorop, “Ima tutu.”
Protokol ni Parboru:
“Ala hamu do na ro mandapothonhami Amangboru, ba asa marsipanganon hita, sian hamu ma namamboan tangiang. Hupasahat hami ma tu hamu.”
Protokol ni Paranak:
“Nauli ma i Tulang.” Dipangido ma donganna mambahen tangiang mangan. Jala dung simpul tangiang mangan laos didok ma hata ni sipanganon i,
Sitiptip ma sihompa, golang-golang pangarahutna,
Molo tung songon on pe natarpatupa hami, sai godang ma pinasuna. Marjomutma hita.
Diolophon natorop, “ima tutu!”
Protokol ni Parboru:
“Di hita na mardongan tubu, Raja ni Boru, Bere, lumobi di Raja ni Dongan Sahuta, molo tung di jolo ni hasuhuton pe tudu-tudu ni sipanganon on, ba na rap mangadopi ma hita di son.” (Diolophon nasida).
Dung i disuru ma pamoruonna maneati aliang-aliang dohot ate-ate ni sipanganon i (somalna nian, sian pamoruan ni paranak do, alai dos ni roha nama i).
Protokol ni Paranak:
Manariashon, patamahon tu dongan tubuna dohot uduranna taringot tu dekke naung dijalo nasida sian parboru.
“Di hita namardongan tubu, suang songon i di Boru, Bere nami, molo tung di jolo ni hasuhuton pe dekke napinasahat ni Raja i, naung rap manjalo ma hita di si ate?” Diolophon uduran ni paranak, “nauli.”
DUNG SIDUNG MARSIPANGANON
Protokol ni Parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, nangkin tangkas do dipasahat hamu tu hami tudu-tudu ni sipanganon na marsaudara. Didok hata ni natua-tua, Andorang so diseat raut jolo diseat hata.”
“Beha Amangboru, tarsongon dia partording ni tudu-tudu ni sipanganon naung dipasahat hamu tu hami?”
Protokol ni Paranak:
“Nauli Tulang. Taringot tu tudu-tudu ni sipanganon naung hupasahat hami tu hamu Rajanami, ba surung-surungmuna do i. Botima Tulang!”
Protokol ni Parboru:
“Mauliate Amangboru. Gabe jala horas ma di hamu.”
“Di hita namardongan tubu, Raja ni Boru, Bere, lumobi di Raja ni Dongan Sahuta, nunga tangkas husungkun hami Raja ni Pamoruonta, didok nasida ia tudu-tudu ni sipanganon i, ba didok nasida surung-surungta do i. Beha saonari ma tabagi?”
Dialusi pihak (horong) parboru, “Annon ma tabagi.”
“Antong molo songon i, di hamu Borunami, asa boan hamu jala pature hamu tudu-tudu ni sipanganon on. Unang lupa hamu asa pasahat hamu tangkas jambar tu Raja ni Dongan Sahuta, ate!”
Protokol ni Paranak:
“Suang songon i di hamu Borunami asa pauli hamu dekke naung tangkas tajalo sian Raja i nangkin.”
“Boha Amangboru, nunga boi tatorushon panghataionta?”
Protokol ni Paranak:
“Nauli Rajanami.”
Protokol ni Parboru:
“Alai mangido tingki hami satongkin, asa jolo mangalap hata jala masipasangapan jolo hami na mardongan tubu.”
Songon on ma hatana: “Di hita na mardongan tubu, Raja ni Boru, Bere, Raja ni Dongan Sahuta, ala naeng mulaanta ma panghataion, asa martangi-tangian hita.
“Jala laos songon i ma di hita namardongan tubu. Songon naung somal taulahon, ala hami haha (anggi)-muna ma nuaeng songon hasuhuton bolon, jadi hamuma na gabe raja panungkun, raja hata, di ulaonta on.
“Songon hata ni situa-tua namandok:
Molo tinallik huling-huling tarida ma holi-holi.
Molo haha (anggi) na gabe husuhuton,
ba anggina (hahana) ma na gabe panamboli.
Dijalo haha (anggi) ni hasuhuton Parboru ma pangidoan ni suhut (protokol ni Parboru) i. Jala dung tangkas masipasangapan, diputushon ma sahalak sian nasida gabe parsinabul (Raja Hata). Langsung ma Parsinabul i manghatai.
Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate ma di hamu suhutnami. Tangkas do dipasangap hamu hami dongan tubumu. Hujalo hami ma pangidoanmuna i. Toho do i tutu, sada songon daion mual do hita nasailaon, si sada anak si sada boru. Sahali nari mauliate ma di suhut-nami.”
Laos ditorushon ma panghataion tu Paranak. “Di hamu Raja ni Pamoruon nami, molo dung rade hamu asa tapungka manghatai.”
Protokol ni Paranak:
“Nauli Rajanami, alai lehon hamu jolo tingki di hami pamo-ruonmuna, asa jolo masipasangapan hami namardongan tubu.” (dioloi parboru).
Jala dung dos roha ni paranak, ditontuhon ma sahalak parsi-nabul nasida. Jala langsung ma Parsinabul i manghatai.
NB: Nian sian mulana pe nunga hira tangkas ise na gabe parsi-nabul, baik sian pihak parboru songoni nang pihak paranak. Alai i do huroha seni dohot pangalaho ni ruhut-ruhut paradaton i, lumobi di na manat mardongan tubu.

Parsinabul ni Paranak: “Tulang Raja Bolon, nunga rade hami.”
Parsinabul ni Parboru:
Mangkatai ma hita Raja ni Boru. Nunga tung las rohanami manganhon sipa-nganon nabinoanmuna i. Bosur hami mangan, sangat marlompan juhut na tabo dohot minum aek sitio-tio. Asi ma roha ni Tuhanta i, sai dipasu-pasu ma i, asa pamurnas ma i tu daging, saudara tu bohi, sipalomak imbulu ma i, sipaneang holi-holi, jala sipasindak panaili.
“Mauliate ma di hamu. Jala dohonon ma songon hata ni situa-tua:
Bagot namarhalto niagatan di robean,
Horas ma hami namanghasagathon,
ditambai Tuhanta ma di hamu namangalean.
“Asa jolo ninang-nang do asa ninung-nung, jolo pinangan do asa nisungkun. Namanungkun ma hami tu hamu Raja ni Boru taringot tu sintuhu ni indahan masak dohot lompan na tabo i.
Dia ma matana, dia ma haltona,
Dia ma hatana, dia ma nanidokna.”
Parsinabul ni Paranak:
“Namanungkun ma Raja i di hata ni indahan masak dohot lompan na sosadia i. Alai jumolo ma hupasahat hami mauliate. Malambok pusu hami di panjalo, di panjangkonmu tu hami pamoruonmuna on.
“Taringot di sungkun-sungkun ni Raja i, ia hata ni sipanganon i songon hata ni natua-tua ma dohononnami Rajanami:
Otik si butong-butong, godang si pir ni tondi.
Otik so sadia pe na boi hupatupa hami on Rajanami,
Sai pamurnas ma i tu daging, saudara ma i tu bohi,
Huhut sipasindak panaili.
 “Taringot tu hatana, panggabean parhorasan do Rajanami. Botima!
Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate ma Raja ni boru, panggabean parhorasan do hape haroromuna di tingki on. I do nataparsinta. Alai, marangkup do nauli, mardongan do nadenggan. Asa siangkup songon nahundul, jala udur songon namardalan. Namanangkasi ma hami di hamu boru,
Asa tangkas ma uju ni Purba, tangkasan uju Angkola,
Tangkas ma tutu hita maduma, tangkasan ma hita luhut mamora.
“Tangkas ma dipaboa Amangboru tu hami asa adong sibege-on ni pinggol jala sitiopon di roha. Botima!”
Parsinabul ni Paranak:
“Tangkas ma tutu paboaon tu Raja i, siangkup ni panggabean parhorasan di haroronami mandapothon hamu di tingki on i ma:
“Ro alu-alu ni anaknami tu hami, paboahon naung tangkas masitandaan jala masihaholongan dohot boru ni Raja i sian bagas on. Didok tu hami, ‘Bapatua laho ma hamu mandapothon Tulang Marga (didok margana dohot alamat lengkap), ala nunga masihaholongan hami dohot boru ni Tulang i, jala nunga mardos ni roha, satahi-sapanghilaan hami laho mamungka parsaripeon,’ ninna alu-aluna tu hami Rajanami.
“Tarsonggot do hami umbege alu-aluna i, nang pe las roha-nami. Alana, tingkos do di rohanami, ro anaknami tu bagas muna on. Alai, molo hurimangi hami dirinami tung na so barani dope hami mandapothon Raja i, molo sian keadaannami.. Alai, ala las ni roha dohot holong do namamboan hami dohot anaknami ro tu jolo ni Raja i di tingki on, jala nunga tangkas huida hami, minar-minar do bohimuna manjangkon haroronami, on pe Tulang, molo tung siat elek-elek pangidoannami, asa unang holan hata ni naposo be hata ni nasida nadua i, asa tatingkathon nian gabe hata ni angka natua-tua.
“Jadi Tulang, napatua hata ma haroronami di tingki on. Asa i ma elek-elek pangidoan nami. Botima!”
Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate ma Amangboru.
“Asa di hita namardongan tubu, Boru, Bere, suang songoni Raja ni Dongan Sahuta, nunga tangkas tabege sian pamoruonta di haroro nasida, i ma di napatua hata. Andorang so nilehon tingki di laho mangido pandapot sian hita, jolo tapatangkas ma jolo borunta, ate, manang natutu do dijalo hata sian anak ni pamoruonta.
“Di hamu borunami, sungkun hamu jolo paribanmu (maenmu).”
NB: Andorang so dialusi boru ni hasuhuton, boi do dikembang-hon angka panghataion. Misalna, didok: Ai borunami na dia, jala ise goarna, dst.

Alus ni boru sian pudi: “Sintong jala tutu do Amang nanidok nasida i.”
Dung i ditorushon ma muse panghataion:
Parsinabul ni Parboru:
“Asa di hita namardongan tubu, Boru, Bere, Raja ni Dongan Sahutanami asa talehon pandapotta. Jala parjolo ma sian dongan tubu, haha doli/anggi doli, Boru, Bere, Dongan Sahuta.”
Hata sian haha doli/anggi doli, Boru, Bere, Dongan Sahuta manolopi nauli nadenggan sude. Jala ndang apala ris jala sude manghatai, alai porlu do lehonon tingki tu nasida.
“Mauliate ma di hamu saluhutna. Jadi nuaeng pe hupasahat ma jolo tu suhut nami di jabu on.
Suhut/Paidua ni Suhut:
“Mauliatema, molo sian hami hasuhuton, sian mulana pe nunga tangkas hupasahat tu hamu haha/anggi. Sisada hata ma hita, bulung ni dakkana do bulung ni rantingna, ulaon ni hahana do ulaon ni anggina. Ima sian hami hasuhuton. Botima!”
Parsinabul ni Parboru:
“Jadi di hamu Raja ni Pamoruonnami, nunga dibege hamu angka pandapot sian hami. Nunga satolop hami asa hujalo hami ma haroromuna di napatua hata. Sai didongani Tuhanta ma hita sude jala dipasu-pasu angka ulaonta. Botima! Horas ma di hita saluhutna.”

2. Marhusip (Mangarang-rangi)
Ulaon patua hata dohot marhusip nasomal diulahon di Jakarta, gabe sada ulaon do i (sada paket). Sada tinembak dua hona.
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate. Malambok pusu rohanami Tulang, di naung tang-kas dioloi hamu elek-elek pangidoannami di napatua hata. Sahalinari, mauliate ma di hamu.
“Alai Tulang, songon i do huroha pangalahona, molo tung siat muse elek-elek pangidoannami, asa tauduti jala tatingkathon nian tu namarhusip manang mangarang-rangi di angka ulaon na mangihut, na mardomu tu sangkap (rencana) parsaripeon ni anaknami dohot boru ni Raja i, marlambas roha ma Raja i mangoloi pangidoannami. Botima.”
Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate di Raja ni Pamoruonnami. Andorang so hualusi hami lehon hamu jolo tingki, asa mangalap hata dohot tahi di hami angka namardongan tubu, boru, bere, nang di raja ni dongan sahutanami.
Ditariashon ma tu sude horong ni parboru i taringot tu ulaon parhusipon. Jala sude manolopi (setuju).
“Ala nunga dos rohanta, mauliate ma!”
“I pe di hamu Raja ni Pamoruonnami, taringot tu pangido-anmuna i hujalo hami ma i, manang songon dia husip-husip manang rencanamu. Hupasahat hami ma tingki tu hamu. Botima!”
Parsinabul ni Paranak:
“Gabe jala horas ma Tulang. Nunga tamba las ni rohanami. Songon nahudok hami nangkin, di haroronami tu bagasmuna on ala ni alu-alu ni anaknami naung ro tu bagasmuna on, jala sai dihatahon do tu hami haburjuonmuna. Santabi ma Rajanami, didok natua-tua, ida-ida do tu nabutong, jora-jora tu namale. Asa nunga tangkas huida hami di haburjuonmuna marboru.
“Tulang, andorang so hutariashon husip-husip dohot pangi-doannami, mangido tingki hami satongkin namarhaha-anggi asa masipasangapan jolo hami, songon i tu boru dohot berenami.
“Di hita saluhutna, nian andorang laho borhat pe hita tu bagas ni hula-hulanta di jabuon, nunga sada tahi si sada pa-ngidoan hita laho mangelek dohot pasahathon angka pangi-doanta. Beha, ahu ma napasahathot elek-elek pangidoanta?” Ditolopi sude sian horong ni paranak.
“Di hamu Tulang, Nantulangnami, dohot sude hamu na huparsangapi hami. Sian hami pamoruonmu mangido mangelek hamu, asa tung sangap hamu, Rajanami, alaponnami ma boru ni Raja i sian tonga-tonga ni bagas on. Jadi alap jual ma Rajanami, jala ulaon sadari ma nian (paulak une).
“Taringot tu somba ni uhum, somba ni adat manang sinamot, Rajanami, nunga dos rohanami dohot tahinami, asa sisahali mangelekhon, sahali manombahon ma hami tu hamu, Rajanami, sitombol rambu pinudun. I ma jolo elek-elek pangido-annami.”
Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate ma di Raja ni Pamoruonnami. Nunga tangkas hubege hami pangidoan muna i, i ma di rencana ulaon alap jual, jala ulaon sadari, dohot di na sihalai manombahon hamu di sinamot ni borunami.
“Alai, ndang namarhata sinamot do pe hita Amangboru. Songon pangidoanmuna nangkin, namarhusip-husip dope hita di tingki on. Alai nadenggan ma i tutu, ingkon jolo nirang-rangan do angka nanaeng ulaonta haduan. Asa hupasahat hami ma jolo panghataion on tu hami na mardongan tubu, boru, berenami, nang di raja ni dongan sahutanami.
Haha/anggi dongan tubu:
“Di hamu pamoruonnami, taringot di ulaon alap jual dohot ulon sadari, mauliate ma. Alai molo taringot tu sinamot ni borunami, tung tangkas jala godang pasahat hamu, asa las rohanami hula-hulamu, lumobi ma i ala didok hamu di hami do ulaon. Asa ndang apala horbo, hoda dohot angka mas hupangido hami, alai tangkas ma godang bahen hamu, Amangboru. Botima!”
Boru, bere, pariban:
“Molo sian hami, songon nanidok ni hula-hula/tulangnami nangkin do. Asa las roha nasida, pasahat hamu godang sinamot ni paribannami i. Botima!”
Dongan sahuta:
“Mauliate ma di hasuhutonnami di jabuon na mangalehon tingki manghatai tu hami. Sian hami, molo dung dos rohamu, denggan masipaolo-oloan, na marhula-marboru asa dapot ma tarida di si songon hata ni natua-tua:
Bona ni aek puli ma di dolok Sitapongan
Gabe jala dapot ma di hamu angka na uli ala naung tangkas masipaolo-oloan.,
gabe ma jala horas sian hami dongan sahuta, botima.
Parsinabul ni Parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, nunga apala tangkas dibege hamu di angka panghataion dohot pangidoan sian hami. Taringot di pangidoanmuna, ulaon sadari, hujalo hami ma i. Alai taringot di sinamot ni borunami, di dok hamu sisahali manombahon, asa tung tangkas godang pasahat hamu.
Didok natua-tua,
Nunga pitu lilinami, paualu jogiannami,
Nunga uli nipinami, ai gok ma sinamot di hajutnami.
“Ipe Raja ni Boru, huoloi hami ma pangidoanmuna i jala tangkas ma hatahon hamu sian i.”
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma di hamu Rajanami. Suang songon i di paribannami dohot raja ni dongan sahuta ni Raja i. Malambok pusu jala lumbang panghilalaannami di naung tangkas dioloi hamu angka pangidoannami. Suang songon i di sinamot ni Boru ni Raja i, na naeng parumaennami, ima sitombol-rambu-pinudun. Ia godang ni sinamot na laho sipasahatonnami Rajanami, Rp 50.000.000 (lima puluh juta rupiah) ma. Asa las ma rohamu jala gabehon hamu ma i Rajanami. Botima!
Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate ma di Raja ni Pamoruonnami, nunga tangkas hubege hamu sinamot ni borunami, godangna Rp 50.000.000 (lima puluh juta rupiah). Jadi di hita pe na mardongan tubu, lumobi hasuhutonnami, songon i di boru, bere, dohot dongan sahutanami, ala nunga dos rohanta jala taoloi nangkin pangidoan ni pamoruonta, ba taoloi jala tagabehon ma i.
“Alai, di hamu Raja ni Pamoruonnami, taringot tu jambar na gok ima suhi ni ampang na opat dohot panandaion, asa tangkas muse pasahat hamu tu hami. Taringot tu bilanganna, hupasahat hami ma tu hamu haduan marhite suhutnami.”
Catatan:
Sijalo suhi ampang na opat ima nanidok:
1.      Sijalo bara (amang tua/amang uda ni boru muli),
2.      Simandokhon/simanggokhon (iboto ni boru muli naung hot ripe, molo so adong boi do sian ama manang ompung martinodohon),
3.      Pariban (haha ni boru muli manang namboruna),
4.      Tulang (iboto ni inang ni boru muli).

Ia sinamot ndang tarmasuk suhi ni ampang naopat, alai upa suhut ma i langsung tu nampunasa boru muli.
Taringot tu panandaion, boi ma ditorushon tu:
1.      Haha-anggi, anak manjae sian namartinohon ni hasuhuton.
2.      Ompu suhut ni namuli
3.      Ompu bao ni namuli
4.      Parorot (namboru ni boru muli)
5.      Paidua ni suhut, sian angka ompu namartinodohon, dst.
Parsinabul ni Parboru:
“Naporlu muse tahe Amangboru, taringot tu si jalo tintin mar-ngkup, tu haha parhundulnami, tulang ni nanaeng helanami, narap paradehon ma hita di ulaon i muse.
Parsinabul ni Paranak:
“Nauli ma i, Rajanami.”
Parsinabul ni Parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami. Asa dos tuatna, dos nang-kokna, molo tung adong sidohonon manang pangidoan mu tu hami. Hupasahat hami ma tingki on tu hamu.”
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma Rajanami. Adong do sipangidoonnami tu hamu. Namauas jala masihol do hami di angka tangiang dohot pasu-pasu sian hamu Rajanami. Jala molo sian elek-elek pangidoan nami, asa sude ma hami pamoruonmu ulosanmu dohot ulos herbang di ulaon i muse. Songon i ma pangidoan nami.”
Parsinabul ni Parboru:
“Pos ma rohamu Amangboru, sude do hamu pasu-pasuon-nami, lumobi di tangiangnami. Alai songon ulos herbang sipasa-haton-nami tu hamu, bilanganna 17 (sampulu pitu) lembar ma. Alai sude do hamu muse dapot ulos nang pe sian ulos-ulos natinonun sadari.
“Hombar tusi tahe Amangboru, taringot tu ulos-ulos i dohot pinggan panganan, dos ma rohanta ate, asa masialusi di ibana be ma hita Raja ni Boru?”
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma Rajanami. Hujalo jala hugabehon hami ma i.”
Parsinabul ni Parboru:
“Naporlu muse hataanta ima taringot tu teknis ni ulaon, ari ni ulaonta i, tempat (gedung), angka undangan. Hombar tu si, dumenggan ma pinasahat tu suhut nami di bagas on.
Paidua ni suhut:
“Mauliate ma di parsinabulnami. Tarsongon on ma konsep manang rencana nami:
1.      Partumpolon di gareja tanggal….. pukul....
2.      Ting-ting parjolo tanggal ….., ting-ting paduahon tanggal…...
3.      Pamasu-masuon tanggal………, di gareja (tempat) ……… dst.
4.      Ulaon unjuk (pesta) di alaman ni parboru, gedung ….. dst
5.      Godang ni undangan tu paranak ……. lembar dst.
6.      Dohot angka na asing dope.
            Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate ma di suhutnami. Jadi di hamu Raja ni Pamoruon-nami, taringot di angka parjambaran, nasomal i ma ate? Jala sidapot solup ma hamu pamoruonnami. Taringot tu namarsibuha-buhai, laos di bagas on ingananna, jala tamulai ma pukul 08.30 WIB …… dst. Boha Raja ni Boru, nunga uli rohamu di si?
Parsinabul ni Paranak:
“Nauli jala nunga denggan i Rajanami. Alai, molo boi botoon nian, antar songon dia panjuhuti di ulaon i Rajanami?”
Parsinabul ni Parboru:
“Nunga dihusiphon suhutnami. Molo panjuhiti ima (namar-miak-miak/lombu sito dst). I do Amangboru.”
“Ala nunga hira sude tahatai, tarang-rangi di sangkap ni ulaonta, saonari sahat ma hita tu namarhata si gabe-gabe. Hami sian hula-hula ma napasahathon jala mangampu ma sian hamu pamoru-onnami, ate!
“Jala, santabi ma hita saluhutna, ala mardalan do tingki, jala ndang pola namangurangi angka holong di hita, dos ma rohanta asa langsung ma pinasahat tu hasuhuton. Botima!
Hasuhuton/Paidua ni Suhut sian Parboru
“Mauliate ma di hita saluhutna, lumobi di Tuhanta. Jumolo hupasahat hami mauliate di dongan tubu, haha/anggi, raja ni boru, bere, dohot raja ni dongan sahuta nami, ima di naung rade rohamu mandongani hami …....dst. Suang songon i di pamoruonnami marga ……., dohot uduranmuna ……..dst.
Parsinabul ni Paranak:
“Hita pe na ro tu bagasan ni hula-hulanta di son, dos ma rohanta. Molo namangampu hata nauli nadenggan sian hita, langsung ma tu haha/anggi doli hasuhutonnami. Botima!”
Suhut/Paidua ni Suhut sian Paranak:
“Mauliate ma di Tuhanta, mauliate ma di hamu sude hula-hulanami, pariban dst…
Parsinabul ni Parboru:
“Nunga denggan mardalan ulaonta sadari on, jala nunga godang tahatai, tarang-rangi na hombar tusi, jadi asa mardalan ma ingot-ingot (hepeng).
(Nunga diparade hian hepeng laho ingot-ingot i. Dipasahat pihak par-anak ma i tu Parsinabul ni Parboru, jala dipaulak ma muse sebagian tu pihak paranak, jala somal taida adong induk ni ingot-ingot i).
Dihatahon ma hepeng ingot-ingot i: “Asa ingot ma hita di angka sangkap dohot ulaonta i.” Diolophon natorop.
NB: Denggan do molo dijahahon angka keputusan naung disu-rati hian di husip-husip na mangarang-rangi. Boi do sian parboru manang paranak manjahahon keputusan i. Dungi pe baru dibagi hepeng ingot-ingoti. Dijou ma calon pengan-tin, asa masijalangan jala masitandaan dohot angka tutur na ro.

Parsinabul ni Parboru:
“Boha Amangboru, ala nunga renta jala singkop be ulaonta, asa taujungi (tatutup) di bagasan ende dohot tangiang. Boha Amangboru, ise ma namanutup?
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma Rajanami. Sian hamu ma namanutup.”
Parsinabul ni Parboru:
“Dos ma rohanta. Ala di son do amparaniba St…, ba pinasahat ma tu nasida.”
Marende jala ditutup ma dohot tangiang. Sambil mangaso (istirahat) satongkin, manghata-hatai, dihobasi boru ni hasuhuton parboru ma di dapur siboanon ni paranak, ima dekke, songon ulak ni sipanganon nabinoan ni paranak, laos tu panci manang sambongna i ma i dibahen, jala tangkas dipasahat tu pihak paranak. Masijalangan ma jala marhehe nauli ma angka tutur. Ima sahatna. Gabe ma jala horas!
Catatan:
Di acara marhusip (mangarang-rangi), molo pangoli naeng mangalap paribanna (boru tulang) laho gabe ripe (isteri), porlu ingoton:
1.      Tingki namangelekhon somba ni adat berupa sinamot Parhata ni Paranak, unang be mangihut hata “sitombol” manang “rambu pinudun”, songon i hata “ulaon sadari”. Alana, paribanna do dialap pangoli jala napatio mata ni mualna do i muse. Alai sudena i tu dos ni roha ma.
2.      Tulang ni pangoli unang be didok sijalo tintin marangkup, alai gabe sijalo surung-surung ma i.
3.      Ulaon sadari (paulak une) dipatupa di ari namangihut sesuai tu dos ni roha ni Parboru dohot Paranak.
Khusus tu bentuk ni ulaon taruhon jual (ulaon adat di alaman ni paranak) di tingki namarhusip/mangarang-rangi, asa denggan jala sangap, sian pihak parboru ma parjolo mangido asa paranak paradehon amak tiar dohot angka na hombar tu ulaon adat i. Lapatanna, hata i unang parjolo ditariashon paranak, husip-husip sian suhut paranak tu suhut parboru manang tu parhata ni parboru.
B. Marhata Sinamot (ponggol parjolo)
Marhata sinamot, songon naung pinatorang, on ma songon puncak ni ulaon adat-paradaton pamuli boru manang pangolihon anak, di ulaon alap jual manang taruhon jual. Molo tung pe dipatupa ulaon marhata sinamot andorang so pamasu-masuon, manang songon nasomal laos di ari ni unjuk (pesta), ianggo taringot tu rumang dohot ruhut ni panghataion hira dos do i. Sai jolo marsipanganon do biasana, dung i marbagi jambar asa ditorushon tu na marhata sinamot.
Dung sidung mangan angka tutur, dipungka ma ulaon adat-paradaton. Jala tangkas taboto andorang so marsipanganon hian, nunga dipasahat paranak tu parboru tudu-tudu ni sipanganon namarsaudara, boi do i namarmiak-miak manang lombu sitio. Suang songon i parboru, nunga pasahathon dekke tu pihak paranak. Alai porlu pinatorang di son saotik taringot tu ulaon marhata sinamot na dipatupa jala dipasada dohot ulaon pesta unjuk, khususna ma i taringot di ulaon di alaman manang di gedung pertemuan:
  1. Molo ulaon di alap jual (ulaon di alaman ni parboru), parboru dohot kedua pengantin, suang songon i dohot paranak rap masuk ma tu gedung pertemuan jala masing-masing hasuhuton hundul ma di inganan naung ditontuhon.
    Pihak parboru ma naparjolo manggorahon angka horong ni hula-hulana, asa masuk nasida tu gedung jala tangkas do i dijalo di ruhut paradaton.
  2. Molo ulaon taruhon jual do (ulaon di paranak) rap masuk do suhut paranak dohot parboru suang songon i dohot pengantin tu gedung, alai mulak do muse pihak hasuhuton ni parboru mandapothon angka dongan tubuna. Jadi holan napataruhon boru muli do nasida tu inganan ni paranak. Jadi, ingkon tangkas do muse gorahonon jala jaloon ni suhut paranak pihak parboru (hula-hulana), suang songon i di ruhut adat-paradaton (parboru mamboan boras sipir ni tondi dohot dekke). Alai sebagian sian boras i dipapulik do deba asa adong pangkeonna di ulaon paulak une.
Molo dung masuk tu gedung, laos pihak paranak do najumolo manggorahon jala manjalo horong ni hula-hulana. Dung sae pe i asa dilehon paranak tingki tu parboru laho manjalo hula-hulana. Jala boras sipir ni tondi nabinoan ni hula-hula ni parboru biasana dilehon do itu pihak paranak, manang sesuai tu hasil kesepakatan (dos ni roha) ni Parboru dohot Paranak hian.
Hata ni napasahat tudu-tudu ni sipaganon i, hira songon on ma:
Suhut Paranak:
“Di hamu hula-hula nami Raja …………(didok margana), di ari na uli di bulan na denggan on hupasahat hami tu hamu tudu-tudu ni si panganon na marsaudara, tudu-tudu ni panggabean parhorasan ma on rajanami. Asa songon hata ni si tua-tua ma dohonon,
Bagot na marhalto ma natubu di robean, Horas ma hamu na manjalo, horas di hami namangalean. Botima!”
(diolophon angka natorop)
Hata pasahat dekke, songon on ma didok parboru:
Suhut parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, asa dos tuatna dos nangkokna, mangarade ma hamu!
Di son hupasahat hami tu hamu dekke simudur-udur, dekke sitio-tio, dekke sahat. Asa sai mudur-udur ma hamu tu dolok tu toruan, sai tio ma angka ngolu-ngolu dohot mual inumonmuna. Sahat ma tutu angka nauli nadenggan jaloonmu sian Tuhanta, asa las ma rohamu. Botima!” (diolophon natorop).
Protokol ni Paranak:
“Beha Rajanami isema na mambahen tangiang?”
Protokol ni Parboru:
“Ala hamu do napatupa sipanganon, ba hamuma Raja ni Boru mambahen tangiang!”
Dung martangiang mangan jala marsipanganon, borhat do suhut parboru dohot paranak mandapothon angka tuturna songon patama-hon, pasangaphon nasida di tingki namangan dope. Alai laos di namangan i, mardalan do sulang-sulang sian pihak paranak tu horong ni parboru. Jala tangkas do i digorahon paranak melalui protokol nasida.
Protokol Paranak:
“Di hamu Hula-hulanami Raja/Marga ……….., hupasahat hami ma tu hamu sulang-sulang natabo.”
Laos borhat ma pihak Paranak pasahathon sulang-sulang tu Parboru. “Asa manumpak ma sahalamu di hami pamoruonmuna jala namasu-masu ma Tuhanta di hita saluhutna. Lasma rohamu Rajanami. Botima.”
Hira di tingki nasatongkin i, dipasangap Protokol Parboru dohot Paranak ma angka tutur sian pihak nasida ganup taringot tu tudu-tudu ni sipanganon naung nijalo nasida (sian pamoruan/hula-hula) jala didok: “…, molo tung di jolo ni hasuhuton pe i asa narap manjalo do hita di si jala tahalashon ma i.”
Protokol ni Parboru:
“Di hamu Borunami, asa seseati hamu jolo ate-ate dohot aliang-aliang on jala bagihon hamu tu angka tuturta.” Dibagihon angka borunasida i ma juhut nasineatan i tu angka tutur.
Hasuhuton Paranak mambagi (pasahathon) dekke nanijalo nasida sian angka horong ni hula-hula dohot tulang tu angka dongan tubuna songon i tu boru/bere dohot dongan sahuta.
Dung renta jala sidung namarsipanganon dipungka ma muse panghataion. Songon on ma ruhut dohot rumangna: (laho tu na MARBAGI JAMBAR)
Protokol ni Parboru:
“Beha Amangboru, nunga boi torushononta ulaonta on?”
Protokol ni Paranak: “Nauli Rajanami.”
Protokol ni Parboru:
“Alai Amangboru mangido tingki hami satongkin, asa marsi-parsangapan jala mardos ni tahi jolo hami angka namardongan tubu.” Laos ditorushon, jala hatana hira songon on:
“Di hita na mardongan tubu, haha-anggi, ala hami sian haha (anggi)-muna ma nuaeng manghasuhuthon ulaonta on, hamu anggi (haha)-nami ma nagabe panomboli. Didok natua-tua:
Tinallik huling-huling asa tarida holi-holi,
molo hahana (anggina) ma hasuhuton, anggina (hahana) panomboli.
“Nuaeng pe hupasahat hami ma ulaon dohot angka panghataion tu hamu, asa hamu ma namanungkun dohot namangalusi raja ni pamoruonta annon.”
Manghatai ma angka haha-anggi ni parboru taringot tu pangidoan ni hasuhuton i, jala molo dung dos roha nasida, ditontuhon ma nagabe Raja Parhata, jala anggi manang hahana gabe sibagi jambar. Laos didok ma: “Hujalo hami ma pangidoanmuna i suhutnami. Mauliatema!”
Parsinabul (sibagi jambar) sian parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, tangkas do nangkin dipasahat hamu tudu-tudu ni sipanganon tu hami, didok natua-tua: Asa jolo diseat hata asa diseat raut. Beha Amangboru, hira songon dia ma partordingna?”
Molo dung dos hian roha ni paranak, biasana nunga ditontuhon ise na gabe parhata dohot namambagi jambar. Alai, molo tung pe mangido tingki muse nasida, nauli ma i. Jadi molo dung dos roha ni paranak, ditontuhon ma namanghatai di parjambaron dohot di namarhata sinamot. Taringot di hatana, hira dos do songon naung niulahon ni parboru.
Parsinabul (sibagi jambar) sian Paranak:
“Mauliate ma di Rajai. Di sungkun-sungkun muna taringot di tudu-tudu ni sipanganon i, nunga hupasahat hami tu hamu. Asa hamu ma Rajanami namangaturhon. Molo sian hami pamoruon-muna, namangulahon ma hami.”
Catatan:
Molo di ulaon alap jual, somalna didok si dapot solup ma paranak. Alai molo di ulaon taruhon jual, olo adong hata ni parboru mandok sidapot solup ma hami.
 Parsinabul ni Parboru:
“Amangboru, molo dos rohanta, songon on ma konsep ni parjam-baran: Sibagi dua ma tudu-tudu ni sipanganon i. Alai molo ihur-ihur, tinggal ma i di hami.”
Parsinabul ni Paranak:
“Nunga nauli i Rajanami.”
Diulahon ma namarbagi jambar, jala laos dipasahat ma hombar tu hasahatanna. Taringot di ruhut-ruhutna, pinatorang do di bagian ruhut-ruhut parjambaron. Jala dung dibagi jambar, pintor ro do pangidoan sian paranak mangido tingki laho manjalo tumpak. Masa do muse taida, dung sidung acara manjalo tumpak, dilehon paranak do kesempatan tu pengantin boru laho mambuat (manjomput) tumpak i songon mambahen las roha nasida. Sada simbol manang tanda holong ni roha do i tu pengantin.
Dung une jala renta mardalan sude na i, dipungka ma panghataion tu namarhata sinamot.
Parsinabul ni Parboru:
“Ala naeng mulaanta ma namanghatai dohot raja ni pamoruonnami Raja ….., asa martangi-tangian hita, lumobi ma di hamu Hula-hula dohot Tulang nami nahuparsangapi hami (didok margana jala digorahon sada-sada).”
Molo dung dipasangap dongan tubu, boru, bere dohot horong ni hula-hulana, jala hira dung adong aba-aba persetujuan, ditorushon ma na manghatai.
Songon i do muse hata ni paranak, andorang so ditorushon mangalusi sungkun-sungkun ni parboru. Mangido tingki ma paranak laho masipasangapan dohot dongan tubu nasida, lumobi tu sude horong ni hula-hula dohot tulang nasida. (Sikap sisongon on porlu do lestarihononhon di ulaon paradaton. Alana molo di deba huta/luat di bona pasogit, gabe hira hurang arga nama hula-hula dohot angka tulang. Gabe hira dongan sahuta nama naberperan dohot manontuhon angka ulaon).
Parsinabul ni Parboru:
“Amangboru, didok situa-tua: Binsar ma mata ni ari, rondang ma mata ni bulan. Asa tamulai manghatai, pasahat hamu ma pinggan panungkunan.”
Parsinabul ni Paranak:
“Nauli Rajanami (laos disuru ma boru nasida pasahathon tu jolo ni parsinabul ni parboru). Soal bilangan (godang) ni hepengna disesuaihon do i tu godang ni sinamot. Alai 4 (opat) lembar ma hepeng dohot napuran, boras si pir ni tondi di pinggan pasu (adong do deba na mambahen jagal tango-tanggo).
Parsinabul ni Parboru:
“Nunga sahat jala tangkas hujalo hami di son pinggan panung-kunan, pinggan pasu na hot di hundulanna, asa dipasu-pasu Tuhanta ma hita saluhutna, jala hot ma hita di angka padan dohot uhum paradatonta i. Di son adong napuran sirara uruk, napuran rata. Sai rata ma tutu di hita panggabean parhorasan. Di son muse adong boras si pir ni tondi, boras si ribur-ribur, asa torop maribur ma pinomparta.
Asa pirma pokki, bahul-bahul pansaloman,
pirma tondita ditambai Tuhan di hita angka pansamotan.
“Di son muse adong ringgit si tio soara, hasoloman ni hita jolma na nicetak ni pamarentanta, asa dohononnami ma songon hata ni si tua-tua:
Bona ni Aek Puli di Dolok Sitapongan,
Sai tubu ma di hamu angka na uli, jala godang ma angka pangomoan
(diolophon natorop)
“Nuaeng pe Raja ni Boru, sai jolo ninang-nang do asa ninung-nung, sai jolo pinangan do asa sinungkun. Asa nunga huhabosurhon hami sipanganon naung pinatupamu, sagat hami marlompan natabo dohot minum aek sitio-tio, asa dohonon ma:
Sai pamurnas ma i tu daging, saudara tu bohi,
Si palomak imbulu ma i tutu, sipaneang holi-holi, jala sipasindak panaili.
“Amangboru, dia ma laklakna, dia ma unokna. Dia ma hata-na jala dia ma nanidokna, botima.” Laos dibagi parsinabul ni parbo-ru do hepeng panungkunan i tu dongan tubuna, jala disuru boruna muse pasahathon pinggan pangalusi tu Paranak.
Parsinabung ni Paranak:
“Mauliate ma di Rajai, di son nunga sahat be pinggan pangalusi tu hami. Manungkun ma hamu tutu di sintuhu ni sipanganon na so sadia i, jala dohononnami ma:
Asa sitiptip ma sigompa, golang-golang pangarahutna,
Otik so sadia pe natupa, sai godang ma pinasuna.
Asa bagot na marhalto ma niagatan di robean,
Horas ma di hamu na manjalo, horas di hami na mangalean.
“Molo hatana Rajanami, panggabean parhorasan do. Botima!”
Parsinabung ni Parboru:
“Mauliate ma di Tuhanta, mauliate ma di hamu Raja ni Boru. Panggabean parhorasan do hape haroromu (“ulaonta” didok molo ulaon taruhon jual). Alai, didok natua-tua, ‘Marangkup do nauli mardongan nadenggan. Asa siangkup songon na hundul, siudur songon na mardalan. Di siangkup ni panggabean parhorasan amang boru’, manungkun jala manangkasi ma hami muse songon hata na mandok:
Asa tangkas ma uju ni Purba, tangkas uju Angkola
Tangkas ma hita tutu maduma, asa tangkasan hita mamora.
“Asa tangkas ma dipaboa Amangboru. Botima Raja ni boru!”
Parsibabul ni Paranak:
“Di hamu sude Hula-hulanami, tangkas ma tutu di tingki on paboaonnami tu hamu siangkup ni panggabean parhorasan.
“Didok natua-tua, molo dung balga jala magodang anak, denggan ma i pangolihonon. Di tingki ari na salpu i nunga tangkas ro hami di mandapothon hamu di napatua hata dohot marhusip. Jala nangkin, Rajanami, nunga rap mangudurhon hita di anaknami dohot boru ni raja i tu gareja laho manjalo pasu-pasu parsaripeon nasida. Asa saonari, Rajanami, molo siat elek-elek pangidoannami tu hamu, na manungkun utangnami ma hami Rajanami, songon somba ni uhum, somba ni adat marhite-hite sinamot ni boru ni Raja i.
“Jadi na marhata sinamot ma haroronami mandapothon hamu hula-hula nami di tingki on. Jala muse marsomba hami sampulu jari-jari pasampulu-sadahon simanjujung. Nunga dos rohanami pamoruon-muna, asa sisahali manombahon (mangelekhon) ma hami nian tu Raja i, jala ulaon sadari. Botima Rajanami.”
 “Gabe ma jala horas, Amangboru! Nunga tangkas hubege hami di angka elek-elek pangidoanmuna i, ima di manghatai sinamot ni borunami dohot didok hamu sisahali manombahon jala ulaon sadari.
“Amangboru, jala dohonon ma:
Nunga pitu lili nami, paualu jogian nami
Asa nunga uli nipi nami, gokhan mu ma hajut (sangku) nami.
“Asa andorang so hupasahat dope pangidoanmuna i tu angka dongan tubungku di son, tu boru/berenami, lumobi tu raja ni hula-hula nami, asa pintor parade hamu hian tu hami sinamot ni borunami i, i ma: sabara horbo, lombu dohot hoda, saampang ma sere dohot mas, songon i angka ringgit si tio soara, asa las rohanami hula-hulamuna. Alai nang pe songon i, hupasahat ma jolo panghataion on.
“Na parjolo hita namardongan tubu (haha-anggi), dungi tu boru/ bere, hula-hula dohot tulang.” Laos dipasahatma tu haha/anggi (dongan tubu) dohot boru/bere.
Haha/Anggi Parboru:
“Mauliate ma di haha/anggi. Molo pandapotnami, gabe jala horas ma.”
Boru/Bere ni Parboru:
“Mauliate ma di hamu hula-hulanami. Molo sian hami boru dohot beremuna, gabe jala horas ma, jala sisada hata ma hami. Botima!”
Parsinabul ni Parboru:
“Maulite ma di hita na mardongan tubu, dohot di sude boru, berenami. Asa nuaeng pe (digorahon gogo) di hamu Hula-hulanami, Tulangnami, Tulang Rorobot, Bona Tulang, Hula-hula ni Namarhaha-anggi, Hula-hula Anak Manjae (didok margana jala selalu diawali dohot hata ‘Rajanami’).
“Di bagasan tingki on mangido panuturion dohot poda hami tu hamu di parbogason ni borunami, beremuna. Ai di jolo hamu raja siaduaon, di pudi pe hamu raja si paimaon, di tonga-tonga hamu raja sihaliangan. Nunga tangkas nangkin hupangido hami tu raja ni pamoruonnami, i ma sinamot ni borunami. Asa hombar tu si, mangido hami di angka poda dohot panuturion sian hamu Rajanami. Hupasahat hami ma tingki on tu hamu. Botima!”
Hula-hula ni Parboru:
Di pasahat ma jolo panghataion tu dongan parhundulna, alai hira sian hula-hula ma namanghatai, si sada hata ma nasida.
“Di hamu pamoruon nami Raja….. (didok margana), molo sian hami horong ni hula-hulamu, nunga huida jala hupaihut-ihut hami angka panghataion-muna dohot raja ni pamoruonmu na marga….... Asa molo sian hami, dohonon-nami ma songon hata ni natua-tua:
Asa balintang ma pagabe, tumundalhon sitadoan,
Ari muna ma gabe jala horas,
ala huida hami tangkas do hamu masipaolo-oloan.
“Songon i ma hata sian hami hula-hula dohot tulang, si panolopi ma hami di angka dos ni roha muna. Botima!”
Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate, malambok pusu-pusu dohot roha nami Rajanami di pa-nuturionmuna, asa mauliate ma di sude hamu Rajanami.
“Asa nuaeng pe hupasahat hami ma muse tu hamu suhutnami.”
Padua ni Suhut Parboru:
“Di hamu haha/anggi parsinabulnami. Nang sian mula na pe nunga hupasahat hami panghataion on tu hamu. Tandoknami do tan-dokmu, tandok-muna do tandoknami. Molo pandoknami, laos i do pandokmu, ima na sisada anak sisada boru do hita. Asa hupasahat hami ma tu ho haha/anggi, torushon ma. Botima!”
Parsinabul ni Parboru:
“Mauliate ma di hasuhutonnami. Nuaeng pe di hamu Raja ni Pamoruonnami (didok margana) huoloi hami jala hugabehon hami ma pangidoanmuna i. Hupasahat hami ma tu hamu asa tangkas ma hatahon hamu sian i. Botima!”
Parsinabul ni Paranak:
“Maulite ma. Lambok pusu-pusunami Rajanami, ala tangkas do dioloi jala digabehon hamu elek-elek pangidoannami.
“Asa di hita na mardongan tubu, boru/berenami, pintor lumbang jala neang do panghilalaanta ate? (Jala laos diolophon nasida).
“Di hamu Raja ni Hula-hulanami, andorang so hutariashon hami elek-elek pangidoannami i, mangido tingki hami asa mangido panutu-rion jolo hami tu hula-hulanami dohot sude angka tulangnami.
“Di hamu hula-hulanami dohot tulang…… (digorahon sude margana sahat tu hula-hula namarhaha-anggi dohot anak manjae, molo adong. Hula-hula ni anak manjae, ingkon hula-hula tangkas ni anak do molo adong naung hot ripe jala gok adatna).
“Rajanami, nunga tangkas nangkin hupangido jala huelek-elek hami raja ni hula-hulanami, dongan parhundulmu, taringot tu sinamot ni parumaennami, jala laos ulaon sadari. Di tingki on mangido hami di angka poda dohot panuturion sian hamu. Asa hupa-sahat ma tingki on tu Rajai. Hamu ma na masiaturan. Botima!”
Hula-hula ni Paranak:
Parjolo dipatamahon ma tu angka horong ni tulang dohot sude dongan parhundulna. Alai hira sian hula-hula do muse na manghatahon tu paranak.
“Di hamu pamoruonnami, Raja …….., nunga sada hami sian horong ni hula-hula dohot tulangmu.
“Molo hata sian hami, denggan do huida hami angka pangidoan-muna dohot dongan parhundulnami. Asa dohononnami ma songon hata ni natua-tua:
Bona ni Aek Puli ma di atas Dolok Sitapongan
Sahat do hamu dapotan uli,
Ala tangkas do dapot di hamu roha na masipaolo-oloan.
“Songon ima hata sian hami horong ni hula-hula dohot tulang. Botima!”
Parjolo dipatamahon ma tu angka horong ni tulang dohot sude dongan parhundulna. Alai hira sian hula-hula do muse na manghatahon tu paranak.
“Di hamu pamoruonnami, Raja …….., nunga sada hami sian horong ni hula-hula dohot tulangmu.
“Molo hata sian hami, denggan do huida hami angka pangidoan-muna dohot dongan parhundulnami. Asa dohononnami ma songon hata ni natua-tua:
Bona ni Aek Puli ma di atas Dolok Sitapongan
Sahat do hamu dapotan uli,
Ala tangkas do dapot di hamu roha na masipaolo-oloan.
“Songon ima hata sian hami horong ni hula-hula dohot tulang. Botima!”
Parsinabung ni Paranak:
“Mauliate ma di hamu Hula-hula dohot Tulangnami di angka poda dohot panuturion sian hamu!”
“Nuaeng pe sahat ma tu hita namardongan tubu, boru/bere, lumobi di hasuhuton nami.” Alai didok muse hatana, “Molo sian hita ate, di naborhat pe hita sian hutanta (bagasta) nunga dos rohanta si sada pangidoan dohot elek-elek hita. (Laos diolophon nasida).
“Rajanami nunga tangkas nangkin hupangido jala huelek-elek hami raja ni hula-hula nami, dongan parhundulmu taringot tu sinamot ni boru ni raja i, jala laos ulaon sadari.
“On pe di hamu Raja ni Hula-hulanami marga …...., asa songon elek-elek pangidoannami, tariashononnami ma di tingki on somba ni uhum, somba ni adat, ima sinamot ni boru ni raja i godangna Rp 100.000.000 (saratus juta rupiah), sitombol-rambu pinudun, asa di si ma horbona, di si lombu dohot hodana. Di si ma nang mas dohot serena. Hupasada hami dohot ringgit si tio soara, asa las ma rohamu manjalo jala gabehon hamu ma i Rajanami. Botima!”
Parsinabul ni Parboru:
“Nunga rap mambege hita di godang ni sinamot ni borunta, jala nangkin nunga taoloi tu pamoruonta pangidoan nasida. Jadi godang ni sinamot si pasahaton nasida Rp 100.000.000 (saratus juta rupiah) taoloi jala tagabehon ma i, ate?
“Alai Amangboru, taringot tu angka jambar nagok, i ma suhi ni ampang na opat dohot panandaion asa tangkas oloi jala pasahat hamu. Botima!”
Parsinambul ni Paranak:
“Nauli Rajanami. Pos ma rohamu. Tangkas ma i pasahatonnami annon. Digorahon Raja i ma i tu ise pasahatonnami.
NB: Adong do muse versi na asing taringot tu marhata sinamot. Molo dung dihatahon paranak godang ni sinamot, ditariashon parsinabul ni parboru ma i tu suhut parboru songon mangido persetujuan nasida.
Parsinabul ni Parboru:
“Amangboru, ala nunga huoloi hami pangidoanmuna i asa pasahat hamu ma sinamot ni borunami. Jala patuduhon hamu jolo tu hami di son asa huetong hami. Botima!”
Parsinabul ni Paranak:
“Di hamu suhutnami, borhat ma hamu pasahathon sinamot ni Boru ni Raja i.” Dipasahat ma i tu parsinabul ni parboru laho dietong godangna.
Parsinabul ni Parboru:
“Di hamu suhutnami asa mangarade hamu laho manjalo sinamot ni borunta.” Dipasahat ma sinamot i langsung tu inang ni boru muli. (Biasana sebagian nunga dipasahat paranak hian songon patujolo. Soal godangna mamang bilanganna, tergantung di dos ni roha nasida).
“Di hamu raja ni pamoruonnami, nuaeng pe pasahat hamu ma tu suhi ni ampang na opat.”
Catatan:
Suhi ni ampang naopat ima :
  1. Pamarai (sijalo bara),
  2. Simolohon,
  3. Pariban (pariban ni borumuli manang namboruna),
  4. Upa Tulang (hula-hula, iboto ni inang boru muli).
Ditorushon ma pasahat panandaion. Boi ma i tu ompung ni boru muli, bapa-tua, bapa-uda, namboru, na marhaha-maranggi dohot na asing.
NB: Di na laho pasahathon upa tulang tu hula-hula tangkas ni parboru, ala rap jala laos udur do parboru dohot paranak laho pasahathon i, laos di si ma dilehon suhut ni parboru jambar nagok tu sude horong ni hula-hula, dohot angka tulang. Tangkas do i dipasahat jala soal bilanganna saguru tu parboru do i.
Mansai uli jala denggan muse molo tu angka hula-hula na marhaha maranggi, laos langsung ma nampunasa hula-hula pasahathon tu hula-hulana, termasuk anak manjae. Molo dung mardalan jala diulahon i, denggan ma idaon.
Parsinabul ni Parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, saonari sahat ma hita pasahathon jambar nagok tu tulang ni hela nami, ima sijalo tintin marangkup, haha parhundulnami Raja i Marga……….,” (laos digorahon asa mangarade jala borhat suhut parboru.
Parsinabul ni Paranak:
Digorahon ma tu suhut paranak asa borhat pasahathon tintin marang-kup tu tulang ni pangoli.
Rap borhat ma paranak dohot parboru pasahathon upa tulang so jalo tintin marangkup. Di pasada ma hepeng na sian paranak dohot parboru. Napatandahon ma ianggo pihak paranak, alai napasahathon, pihak parboru ma. Taringot tu godang manang bilanganna saguru tu dos ni roha do i.
Hata sian suhut ni Parboru:
“Di hamu haha parhundulnami (laos didok margana), tulang ni helanami, marnatampak do hami di son laho pasahathon jambar nagok tu hamu sian sinamot ni borunta. Otik so sadia pe on, las ma rohamu manjalo. Botima!”
Hata sian Tulang sijalo Tintin Marangkup:
“Mauliate ma di hamu dongan parhundulnami Marga …., marnatampak hamu tutu ro dohot pamoruonnami Raja ……...., mandapoton hami di son laho pasahathon jambar na gok i ma upa tulang, didok tutu tintin marangkup. Asa mulai sadari on si sada boru ma hita tutu songon hata ni umpasa na mandok:
Hot pe jabu i hot ma i ala margulang-gulang
Manang boru ni ise pe di alap bere i, tong ma i boru ni tulang.
“Mauliate ma di hamu, sai gabe jala horas ianakhonta i.
Asa tubu laklak tubu singkoru di dolok Purbatua.
Tubuan anak tubuan boru ma borunta I dongan nasida saur matua.
Botima! (diolophon, jala masijalangan)
NB: – Laos di tingki on ma di pasahat hasuhuton ni paranak muse upa tulang tu sude horong ni hula-hula nanigokhonna.
- Tintin marangkup tu tulang ni hela dipasahat dung dijalo parboru pinggan panganan nasida.
Parsinabul ni Parboru:
“Amangboru, nuaeng pe pasahat hamu ma pinggan panganan-nami.”
Sesuai tu panghataion, molo pinggan panganan dohot ulos-ulos masialusi di ibana be, suhut parboru ma paradehon pinggan panganan, di pasahat ma i tu paranak. Songon i ulos-ulos tinonun sadari dipasahat paranak ma i tu parboru.
Parsinabul ni Paranak ma muse pasahathon pinggan panganan i tu Parsibul ni Parboru. Jala sebalikna, dipasahat Parsinabul ni Parboru ma ulos-ulos natinonun sadari i tu Parsinabul ni Paranak.
Godang ni pinggan panganan dohot ulos-ulos na tinonun sadari, disesuihon do i dohot godang ni undangan. Alai molo godang ni bilang-anna disesuaihon ma nian dohot ruhut paradaton, jala molo boi, dibahen hian ma angka goar ni sijalo pinggan panganan dohot ulos-ulos i.
“Di hita namardongan tubu, boru, bere, raja ni dongan sahuta, dohot sude raja ginokhon, di son nunga tajalo pinggan panganan jala tabagi pe on jala dipasahat tu hasahatanna.”
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, asa dos tuatna dohot nangkok-na, molo tung adong sipangidoon mu tu hami, hupasahat hami ma tingki on tu hamu. Botima!”
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma tulang, pintor boi do diadu hamu na di rohanami i. Adong ma tutu sipangidoonnami tu raja i, ima di sihol ni rohanami di angka pasu-pasu sian hamu, suang songon i di ulos herbang na mambahen las badannami. Molo boi siat elek-elek pangido-an nami asa sude ma hami ulosan muna. Botima Rajanami!”
Parsinambul ni Parboru:
“Nauli ma i Raja ni Boru. Sude do hamu pasu-pasuonnami, lumobi marhite-hite tangiang sian hami hula-hula muna. Alai, molo ulos herbang di tingki on sipasahaton nami tu hamu godangna 17 lembar (bulung) ma Amangboru, jala laos pasahaton nami do tu sude hamu ulos-ulos natino-nun sadari, asa gabehon hamu ma i. Botima!”
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliatema Rajanami. Nunga las roha nami manjalo i.”
Parsinabul ni Parboru:
“Antong mangarade ma hamu, asa hupasahat hami angka ulos herbang tu hamu. Gorai Amangborungku ma sian i.”
Digorahon jala dijoui Parsinabul ni Paranak ma angka si jalo ulos, i ma:
  1. Ulos Pansamot (natoras ni pangoli)
  2. Ulos Hela, biasana laos dilehon mandar
  3. Ulos tu Pamarai
  4. Ulos tu Simanggokhon
  5. Ulos tu Sihunti Ampang
  6. Ulos tu Haha/Anggi
  7. Ulos tu Boru
  8. Ulos tu Bere
  9. Ulos tu Punguan,
  10. Dohot udutanna.
Hata di na pasahathon ulos pansamot sian amang ni boru muli:
“Di hamu lae dohot ibotongku, pasahatonnami ma ulos pansamot di hamu. Sai dipargogoi Tuhanta ma hamu mangalului pansamotan dohot ngolu-ngolu siganup ari. Hipas-hipas ma hamu jala ganjang ma umurmu. Jala anju hamu borungki na gabe parumaenmu. Asa songon hata ni umpasa ma dohononku:
Dolok ni Purbatua tondonghon Siborotan,
Sai sahat ma umurmu saur matua, jala tiur nang pansamotan.

Marmutik ma lasiak dompak mata ni ari,
Malo ma ho ito manganju parumaenmi arian nang bodari.

Tubu ma tambinsu di lambung ni pinasa,
Sai torop ma di hamu anak na bisuk dohot angka boru na uli basa.

Hata di napasahathon ulos hela:
“Di ho Amang Hela dohot di ho Ito, Borungku. Pasahatonnami ma tu hamu ulos herbang ulos naganjang, ulos parhorasan. Herbang ma tangan ni Tuhanta mamasu-masu parsaripeonmu. Ganjang ma antong umurmu sahat tu nasaur-matua. Ulos parhorasan ma on, asa gabe di anak gabe di boru hamu tumpakon ni Tuhanta Pardenggan Basa i. Asa dapot ma di hamu songon hata ni umpasa:
Di ginjang ma ia arirang, di toru ia panggongonan,
Badanmu ma naso sirang, tondimuna sai masigomgoman.

Giring-giring ma tu gonta-gonta, tu boras ni singkoru
Sai tibu ma hamu mangiring-ngiring, tibu mangopa-ompa anak dohot boru.

Sahat-sahat ni solu, sahat ma tu tiga ras,
Sahat ma hamu leleng mangolu, sahat gabe jala horas.”
Sai marsangap Tuhanta i di parsaripeonmuna on.
Catatan:
·         Nasomal taida di tingki na pasahathon ulos hela, adong bunga-bunga ni ulaon i ma na adong sipata ende, tari-tarian, angka na denggan ma i tutu. Alai na mansai porlu dipasahat di tingki na pasahathon ulos i i ma ditariashon natoras ni boru muli ma di si harapan, pesan, pangidoan nasida, jala sude suhut parboru (nahundul di jolo) mandongani natoras ni boru muli.
·         Ala mardalan do tingki, unang ma nian marganjang-ganjang angka panghataion jala molo tung adong pe ende (lagu), ingkon na hombar ma i tu ulaon i.
·         Dung dipasahat Ulos Passamot dohot Ulos Hela, mangihut ma muse ulos tu Pamarai, ulos tu Simanggokhon, dohot ulos tu Sihunti Ampang (suhi ni ampang na opat).
·         Di tingki pasahathon ulos Passamot (paranak) ingkos tangkas do pasahaton ni parboru marhite-hite hata pasu-pasu, unang holan asal diuloshon. Molo tu si jalo todoan, boi ma ulos dipasahat sahali tolu manang opat, alai hot ma di pasahat angka pasu-pasu marhite hata pangidoan tu Tuhanta (marhite angka umpasa).
·         Songon soso-soso tu parboru, molo boi nian unang ma tapasahat ulos naung he dipangke (nata pe baru dope) tu paranak. Alana, gabe mangurangi holong di angka na martutur, jala muse, asa marlapatan manang bermakna ulos herbang i di na manjalo. Didok natua-tua martondi do ulos Batak. I do umbahenna godang ragamna songon makna ni ulos i.
Dung sidung pasahat ulos, dipasahat parboru ma tu paranak ulos-ulos na tinonun sadari, songon naung pinatorang di jolo.
Parsinabul ni Paranak:
“Mauliate ma di hamu Rajanami. Nunga tangkas hami sude diulosi hamu, marhite ulos herbang dohot ulos-ulos na tinonun sadari. Mauliate ma!”
“Jala molo adong sipasahatonmuna tu anak dohot parumaennami, hupasahat hami ma tingki on tu hamu.”
Parsinabul ni Parboru:
“Nauli Amangboru. Suru hamu ma hela dohot borunami asa hundul tu jolo on.”
Pasahat ulos holong ma sian horong ni parboru tu pengantin. Jumolo ma sian hasuhuton, namarhaha-anggi dungi pe asa boru/bere, dongan sahuta, punguan, dohot udutanna.
Parsibabul ni Parboru:
Digorahon tu sude hula-hula, tulang, jala didok margana:
Di hamu nahuparsangapi hami, hula-hulanami, tulang, bona tulang, tulang rorobot, hula-hula namarhaha-anggi, hula-hula anak manjae. Rajanami, molo adong nalaho sipasahatonmu tu beremu, asa hupasahat hami ma tingki on tu hamu. Alai molo tung siat elek-elek pangidoannami Raja nami, asa laos di tingki on ma hamu pasahathon angka pasu-pasu, hata sigabe-gabe Raja-nami. Jala laos hamu ma namasiaturan. Botima!”
Dung sidung sian horong ni hula-hula pasahathon angka ulos holong –jala somalna hula-hula ma parpudi songon panggomgom– diujungi ma dohot hata pasu-pasu. Langsung ma nasida mulak.

Parsinabul ni Parboru: (mandok tu horong ni hula-hulana)
“Mauliate! Malambok pusu hami di sude pambahenan muna Rajanami. Mauliate ma di hamu. Asa songon hata ni natua-tua ma dohononnami,
Marmutik ma inggir-inggir, bulung nai rata-rata,
Hata nauli, hata pasu-pasu napinasahat muna i,
Na pasauthon ma Amanta Debata.
Ditorushon ma muse panghataion.
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, ala sian horongnami dohot sian hula-hula, nunga pasahathon angka ulos holong tu hela dohot borunami, asa hupasahat hami ma tingki on tu hamu.”
Parsinabul ni Paranak: “Mauliate ma di Raja i.”
Di pasahat ma muse tingki tu hula-hula dohot tulang ni paranak, jala didok: “Di hamu hula-hulanami, tulang, bona tulang. Molo tung adong nalaho pasahatonmuna tu beremu, hupasahat hami ma tingki on tu hamu. Jala molo suman tu rohamu Rajanami, laos di tingki on ma hamu pasahat pasu-pasu dohot hata gabe. Jadi hamu ma Rajanami namasiaturan. Botima!”
Dung sidung sian horong ni hula-hula dohot tulang ni paranak pasahathon ulos holong, mulak ma nasida.
Parsinabul ni Paranak:
Pasahathon hata mauliate tu horong ni hula-hula dohot tulang ni Paranak. Ditorushon ma muse panghataion, jala didok: “Di hamu hula-hulanami, ala nunga sae be sian horongnami pasahat ulos holong, hupasahat hami ma muse tingki on tu hamu. Hamu ma namangatur.”
Parsinabul ni Parboru:
“Nauli Amangboru. Molo dos rohanta, antar songon on ma nian konsep ni ulaonta na mangihut:
Naparjolo : Marhata sigabe-gabe ma sian hami, hamu ma mangampu.
Napaduahon : Mardalan ma olop-olop
Napatoluhon : Mardalan ma ulaon sadari, i ma paulak une.
Paopathon : Tatutup ma di bagasan ende dohot tangiang.”
Parsinabul ni Paranak: “Nunga denggan jala uli be i Rajanami.”
NB: 1. Dung sidung marhata sigabe-gabe, somalna langsung ma tu hasuhuton. Sada silompa ubi, sada silompa gadong, tung sada pe na pasahathon hata nauli, sude ma dapotan pasu-pasu.
1.      Di hata sigabe-gabe dohot pangampuon i ma hata mauliate tu sude angka tutur jala pengantin mangampu sian horong ni paranak.
Parsinabul ni Parboru:
“Amangboru, saonari sahat ma hita di napadalanhon olop-olop.”
Dilehon paranak ma tu parboru berupa hepeng recehan, digabung dohot sian parboru, jala dilehon ma muse tu paranak.
“Di hamu Amangboru, dohot di hita saluhutna na masihaholongan, ala nunga uli jala renta mardalan ulaonta, asa marolop-olop roha dohot tondinta mandok mauliate tu Tuhanta Pardenggan Basa i. Asa songon hata ni umpasa ma dohonon:
 Dakdanak ndang marungut-ungut, namagodang marlas ni roha.
Binanga ni Sihombing binongkak ni Tarabunga
Tu sanggar ma amporik, tu lubang ma satua,
Sinur ma natapahan, gabe nataula.

Asa hariara ma bonana, hariara nang bulungna
Gabe jala horas hula-hulana, songoni nang boruna.
“Taolophon ma tolu hali.” Didok natorop i ma, “olop-olop” tolu hali. Laos pintor dibagi ma hepeng olop-olop tu natorop i.
Parsinabul ni Parboru:
“Di hamu Raja ni Pamoruonnami, ala naung dos rohanta, saonari ma taulahon ulaon sadari.”
Parsinabul ni Paranak: “Nauli Rajanami.”
Diparade paranak ma tudu-tudu ni sipanganon sipasahatonna tu parboru. Suang songon i nang parboru, diparade ma dekke, boras sipir ni tondi. Jala nunga masa saonari diparade parboru lampet di tandok si pasahatonna tu paranak. Dipasahat ma i tu hasahatanna.
Dipasahat (ditaruhon) parboru ma boru muli tu paranak, jala diparade paranak ma songon upa panaru tu pariban ni boru muli, songon i masituak na tonggi tu natua-tua ni parboru.
Dung singkop jala renta mardalan sude na i ditutup ma dohot ende dohot tangiang na niuluhon ni pihak parboru. Gabe ma jala horas!
Hira songon i ma rumang dohot ruhut ni ulaon di namarhata sinamot dohot pesta unjuk nasomal taulahon di Jabotabek-sekitarna. Godang dope angka na hurang manang lupa rumang dohot ruhut-ruhut paradaton, alai pos roha di hita saluhutna, marboha bahenon hita di angka nahurang malo dope hami, lumobi ma i di angka hata pandohan na so haru pas di rohanta.
Catatan:
1.      Masa muse taida di ulaon pesta unjuk diparade pihak parboru dohot paranak na nidok jambat tataring. I ma berupa hepeng laho sipasahatonnatu angka dongan tubuna be, angka natua-tua namandohoti ulaon i sahat tu na simpul. Taringot di bilanganna, saguru tu hasuhuton ma i. Alai, somalna dibagi ma jambar tataring i andorang so mardalan ulaon sadari. Angka na uli ma i molo sian dos ni roha.
2.      Molo tu angka horong ni hula-hula, sian pihak paranak manang hula-hula ni parboru, na pasahathon ulos holong tu pengantin, dilehon do songon pasituak-na-tonggi nasida dung sae pasahathon ulos i. Angka nauli ma i tutu. Alai, adong deba na so mangulahon i ala nunga dipasada di tingki na pasahathon upa tulang. Alai molo boi nian, asing ma tabahen jambar ni hula-hula, tulang, asing muse masituak-na-tonggi nasida. Aek godang aek laut, dos ni roha sibahen na saut.
Sumber : Bungaran Simanjuntak ( Simanjuntak.or.id)



Tidak ada komentar:

Posting Komentar

HTML